Ünsüz Yumuşaması | Ses Olayları Konu Anlatımı

Türkçede sert ünsüzlerden “p – ç – t – k” biten bir sözcüğe ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, bu sözcüğün sonundaki ünsüz yumuşayarak “b – c – d – g”ye dönüşür. Bu kurala ünsüz değişimi ya da ünsüz yumuşaması denir.

Ünsüz yumuşamasında;
p ünsüzü → b ünsüzüne,
ç ünsüzü → c ünsüzüne,
t ünsüzü → d ünsüzüne,
k ünsüzü → g veya ğ ünsüzüne dönüşerek yumuşar.

Örnek(ler)

» dolap	–	ı	→	dolabı
↓ sert ünsüz				↓ yumuşak ünsüz

» ağaç – ı → ağacı
» kağıt – ı → kağıdı
» çocuk – u → çocuğu

» Çocuğumuz kitabını dolabına koydu.

> Bazı tek heceli kelimelerde yumuşama olmaz.

Örnek(ler)

» top – u → topu
» et – i → eti
» süt – e → süte
» saç – ın → şaçın

> Yabancı sözcüklerde yumuşama görülmez.

Örnek(ler)

» hukuk – u → hukuku
» tabiat – ı → tabiatı
» devlet – e → devlete

> Özel isimlerin sonunda bulunan sert ünsüzler yazarken yumuşamaz, okunurken yumuşar.

YAZILIŞI		OKUNUŞU
Mehmet‘e	→	Mehmede
Zonguldak‘a	→	Zonguldağa
Sinop‘a	→	Sinoba

Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, ünsüz yumuşamasına uğramış bir kelime yoktur? (1996 – ML)
A) Anahtarı bulamayınca kilidi kırdılar.
B) Kardeşim kızamığa yakalandı.
C) Barışmaları için kardeşim aracı oldu.
D) Masadaki kitabı bana verir misin?

Çözüm

Seçeneklerdeki mısraları inceleyelim:

Ünsüz yumuşaması, “p, ç, t, k” sert sessizlerinin, çoğunlukla kendilerinden sonra ünlü ile başlayan bir ek gelmesi ile “b, c, d, g, ğ” ye dönüşmesi sonucu oluşur. A’da “kilit” sözcüğü, “kilidi” olmuş; “t” sesi “d” ye dönüşmüştür. B’de “kızamık” sözcüğü, “kızamığa” olmuş; “k” sesi “ğ” ye dönüşmüştür. D’de “kitap” sözcüğü, “kitabı” olmuş; “p” sesi “b” ye dönüşmüştür. C’deki “aracı” sözcüğü “ara” sözcüğüne gelen “-cı” ekiyle oluşmuştur. Dolayısıyla bu seçenekte ünsüz yumuşamasına uğramış bir sözcük yoktur.

Cevap C

SES BİLGİSİ ONLİNE TESTİ:
5. SINIF – 6. SINIF