En temel noktalama işaretlerinden olan noktalı virgül nedir, nerelerde kullanılır, noktalı virgül ile virgül arasındaki farklar nelerdir, örnekleriyle beraber görelim.
Noktalı Virgül Nedir?
Bağımsız fakat mantık açısından birbirini bütünleyen cümleleri bağlayan noktalama işaretine noktalı virgül (;) denir.
Noktalı Virgülün Görevleri ve Kullanıldığı Yerler
1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.
ÖRNEKLER
✦ Pazardan elma, armut, muz; biber, patlıcan ve kabak aldım.
Yukarıdaki cümlede “elma, armut, muz” meyveleri ve “biber, patlıcan, kabak” sebzeleri bir arada sıralanmış, bu yiyecek türlerini birbirinden ayırmak içinse noktalı virgül kullanılmıştır.
✦ Erkek bebeklerde Yusuf, Miraç, Eymen; kız bebeklerde Zeynep, Elif, Defne en çok tercih edilen isimler oldu.
✦ Sözel derslerden edebiyat, tarih ve coğrafyayı; sayısal derslerden matematik, fizik ve kimyayı seviyorum.
2. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
ÖRNEKLER
✦ Elleri, ayakları şişmiş; çalışacak hali kalmamıştı.
Yukarıdaki örnekte birbiriyle bağlantılı iki cümle vardır. İlk cümlede virgül kullanıldığı için bu iki cümleyi ayırmak için noktalı virgül kullanılmıştır.
✦ At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.
✦ Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.
3. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir.
ÖRNEKLER
✦ İstanbul; Ankara, İzmir ve Bursa’dan daha kalabalıktır.
Yukarıdaki örnekte özne olan İstanbul şehri, sıralanan diğer şehir isimlerinden noktalı virgülle ayrılmıştır.
✦ Zeynep; çalışkan, sabırlı ve saygılı bir öğrencidir.
✦ Türk lirası; dolar, euro ve altın karşısında değer kazandı.
NOT
Noktalı virgülden sonra büyük harfle başlanmaz.
Noktalı Virgül ile Virgül Arasındaki Farklar
Noktalı virgülün görevleri virgülün görevlerine çok benzemektedir. Noktalı virgülün kullanıldığı birçok cümlede virgül de vardır. İçinde virgül kullanılan cümlelerde yeni bir virgüle ihtiyaç duyulduğunda iki durumu birbirinden ayırmaya veya durumların birbirine karışmasını önlemeye virgülün gücü yetmez. İşte böyle bir durumda virgülün üst versiyonu veya virgülün abisi diyebileceğimiz noktalı virgül devreye girer.
Özetle noktalı virgül, virgülün yetersiz kaldığı yerlerde kullanılmaktadır.
Peki hangi durumlarda virgül yerine noktalı virgül kullanmalıyız, virgül ile noktalı virgül arasındaki fark ne, bunları örnekler üzerinde görelim:
1. Art arda sıralanan birbiriyle bağlantılı cümleleri birbirinden ayırmak için virgül de noktalı virgül de kullanılır.
ÖRNEKLER
✦ Sevinçten içim içime sığmıyor ( , ) bağırmak istiyorum.
Yukarıdaki örnekte birbiriyle bağlantılı iki cümlemiz var. Bu sıralı cümleleri virgülle ayırıyoruz.
✦ Sevinçten içim içime sığmıyor ( ; ) bağırmak , kahkaha atmak istiyorum.
Yukarıdaki örnekte de yine iki cümlemiz var ancak “bağırmak, kahkaha atmak istiyorum” cümlesinde virgül kullanıldığını görüyoruz. Biz eğer iki cümleyi yine virgülle ayırırsak yani “Sevinçten içim içime sığmıyor” cümlesinden sonra virgül koyarsak sanki üç grup varmış gibi gözükecek ve karışıklık olacaktır. Buradaki karışıklığı önlemekte virgül yetersiz kalacağı için birinci cümleden sonra noktalı virgül koymalıyız.
2. Tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.
ÖRNEKLER
✦ Erkek bebeklerde Yusuf ( , ) kız bebeklerde Zeynep en çok tercih edilen isimler oldu.
Yukarıdaki cümlede türleri birbirinden ayırmak için virgül kullanılmıştır.
✦ Erkek bebeklerde Yusuf , Miraç , Eymen ( ; ) kız bebeklerde Zeynep , Elif , Defne en çok tercih edilen isimler oldu.
Bu cümlede ise grupların içinde de virgül kullanıldığı için iki grubu ayırmak için virgül kullandığımız zaman gruplar birbirine karışabilir. Virgül burada grupları ayırmada yetersiz kalır. Bu yüzden iki grup arasına noktalı virgül koyulmalıdır.
3. Özneyi vurgulamak için virgül de noktalı virgül de konabilir.
ÖRNEKLER
✦ İstanbul ( , ) Ankara’dan daha kalabalıktır.
Yukarıdaki örnekte özne olan İstanbul şehrinden sonra virgül kullanılmıştır.
✦ İstanbul ( ; ) Ankara , İzmir ve Bursa’dan daha kalabalıktır.
Bu örnekte ise İstanbul şehrinden sonra sıralanan diğer şehir isimleri arasında da virgül vardır. Eğer biz yine “İstanbul”dan sonra virgül koyarsak özne (daha kalabalık şehir) belli olmaz ve anlam karışıklığı olur. Buradaki karışıklığı önlemeye virgülün gücü yetmediği için noktalı virgül kullanmamız gerekir.
NOKTALAMA İŞARETLERİ
