Cümleler, düşüncelerimizi bildirmenin yanı sıra duygularımızı da ifade edebileceğimiz yapılardır. Cümleleri, ifade ettikleri duyguya göre on dört başlık altında inceliyoruz:
1. Yakınma (Şikâyet) Cümleleri
Bir durumdan duyulan rahatsızlığın dile getirildiği, şikayet bildiren cümlelerdir.
» On üç yaşına girdi, halen odasını toplamayı öğrenemedi.
» Nerede nasıl davranacağını bir öğrenebilse.
» Güzelim sahil kasabası iki yılda beton yığınına döndü.
» İnsanlar hâlâ uğradıkları haksızlıklara ses çıkarmıyor.
2. Hayıflanma Cümleleri
Geçmişte yapılamayanlar, elden kaçırılanlar için duyulan üzüntüye hayıflanma denir. Hayıflanma cümleleri, bir kişinin geçmişte yapamadığı bir işten dolayı duyduğu üzüntüyü anlatan cümlelerdir.
» Hasta olmadan önce sağlığımın kıymetini bilseydim.
» Gençlikte bir güzel gezip eğlenmek varmış.
» Keşke param varken o evi de alsaydım.
3. Pişmanlık Cümleleri
Yapılan bir hata veya yanlış sonucunda duyulan üzüntüyü belirten cümlelerdir.
» Bu arabayı almamız bir hataydı.
» Buzlu yolda bu kadar hızlı araba kullanmamalıydım.
> Hayıflanma cümleleri ile pişmanlık cümleleri arasındaki fark şudur: Hayıflanma cümlelerinde yapılmayan bir işten dolayı duyulan üzüntü anlatılır, pişmanlık cümlelerinde ise yapılan bir işten dolayı duyulan üzüntü söz konusudur.
4. Sitem Cümleleri
Bir kimsenin yaptığı bir hareketten veya söylediği bir sözden dolayı duyulan üzüntünün, öfkelenmeden yumuşak bir şekilde dile getirildiği cümlelerdir.
» Demek bana haber vermeden sinemaya gittiniz!
» İnsan, kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere de olsa arayıp sorar.
» Bir yudum mutluluğu bize çok gördünüz.
» Buraya kadar geldin de bize uğramadın, aşk olsun!
> Sitem cümleleri ile yakınma cümleleri arasındaki fark şudur: Sitem cümlelerinde bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık kişinin kendisine söylenir, yakınma cümlelerinde ise bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık başkalarına anlatılır.
5. Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümleleri
Bir kişi veya bir durumla ilgili belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş yargıları belirten cümlelerdir. Ön yargılar, olumlu veya olumsuz olabilir.
» Bu kitap bu yılın en çok okunan kitabı olacak. (Olumlu ön yargı)
» Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan biliyordum.
» Bu çocuktan sana hayır gelmez.
» O takım bu sene de şampiyon olamaz.
6. Şaşırma Cümleleri
Beklenmeyen bir durum karşısında ne yapacağını, nasıl davranacağını bilememe, hayrete düşme anlamı taşıyan cümlelerdir.
» Sınav sonucunu çok yüksek beklerken düşük gelmesin mi!
» Ne, demek doktor oldun!
7. Özlem (Hasret) Cümleleri
Geçmişte yaşanan günlerin tekrar yaşanma isteğini ya da bir yeri veya kişiyi görme isteğini dile getiren cümlelerdir.
» Ah, nerede o eski İstanbul!
» Eskiden bayramlar bir başka kutlanırdı.
» Fırsat olsa da onu tekrar görebilsem.
» Dedemin yanında olabilseydim şimdi.
8. Sevinç Cümlesi
İstenen veya hoşa giden bir şeyin olmasıyla duyulan sevinci anlatan cümlelerdir.
» Üniversiteyi kazandığı için etekleri zil çalıyor.
» Yıllardır görmediği oğlunu görünce ayakları yerden kesildi.
9. Üzüntü Cümleleri
Bir kişinin bir olay veya karşısındakinin durumu ya da çaresizliği karşısında bir şey yapamamayı ifade eden cümlelerdir.
» O güzelim kadın, birkaç yılda çöküp yaşlandı.
» Zavallı adam, çocuklarını yetiştirebilmek için ne acılar çekti.
10. Endişe (Kaygı) Cümleleri
Olumsuz bir durumun gerçekleşme olasılığından dolayı duyulan kaygıyı anlatan cümlelerdir.
» Bu kadar bekledik ama ya gelmezse…
11. Küçümseme Cümleleri
Bir kişiye veya bir olaya değer vermeme, onu küçük görme, önemsememe, hafife alma anlamı taşıyan cümlelerdir.
» Bu maçı kazanıp da şampiyon olacakmış.
» Sen kim, sanatçı olmak kim!
» Bacak kadar boyuyla bize kafa tutuyor.
12. Azımsama Cümleleri
Bir şeyin miktarca az olduğunu, yetersiz görüldüğünü ifade eden cümlelerdir.
» Bu kadarcık ücretle çalışamam.
» Günlerdir çalışıyorsun, ne kadar az iş yapmışsın.
» Bu kadar pasta kime yeter.
13. Beklenti Cümleleri
Gerçekleşmesi beklenen davranış ve işleri bildiren cümlelerdir. Beklentiler bazen gerçekleşir bazen gerçekleşmez.
» Annem doğum günümde bana en sevdiğim oyuncağı alacak.
» Bizi bu sefer daha sıcak karşılayacağını düşünmüştük. (Gerçekleşmemiş beklenti)
» Sözde beni de işe alacaktı. (Gerçekleşmemiş beklenti)
14. Yadsıma (İnkar) Cümleleri
Yadsıma cümleleri, yapılan bir şeyin yapılmadığını, söylenen sözün söylenmediğini veya tanık olunan bir şeyin bilinmediğini ifade eden cümlelerdir.
» Kim demiş o camı benim kırdığımı!
» Ben hiç böyle bir şey yapar mıyım?
⇒ Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümleleri Konu Anlatımı
⇒ Amaç-Sonuç Cümleleri Konu Anlatımı
⇒ Koşul-Sonuç (Şart-Sonuç) Cümleleri Konu Anlatımı
⇒ Karşılaştırma Cümleleri Konu Anlatımı
⇒ Öznel ve Nesnel Yargılı Cümleler Konu Anlatımı
⇒ Doğrudan ve Dolaylı Anlatım Konu Anlatımı
⇒ Örtülü Anlam Konu Anlatımı
⇒ Cümle Yorumlama Konu Anlatımı
⇒ Cümlenin İfade Ettiği Anlam Özellikleri Konu Anlatımı
⇒ Cümleye Hakim Olan Duygu Konu Anlatımı
