1. Öneri (Teklif) Cümleleri
Bir sorunu çözmek veya daha iyiye ulaşmak için görüş ve düşüncelerin öne sürüldüğü cümlelerdir.
» Bu işe sabırlı yaklaşmanız daha doğru olacak.
» Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce tekrar et, sonra da bol bol soru çöz.
2. Varsayım Cümleleri
Gerçekleşmemiş bir olayın gerçekleşmiş gibi ya da gerçekleşmiş bir olayın hiç gerçekleşmemiş gibi kabul edildiği cümlelerdir. Varsayım anlamı taşıyan yargılarda genellikle “tutalım ki, diyelim ki, farz edelim, düşün ki” gibi ifadelere yer verilir.
» Bir an için rüyalarının gerçekleştiğini düşün.
» Tut ki puanın yetmedi ve üniversiteye giremedin.
3. Eleştiri Cümleleri
Bir yapıtın, bir insanın veya bir durumun doğru ya da yanlış yönlerini belirten cümlelerdir. Eleştiri, olumlu eleştiri ve olumsuz eleştiri olmak üzere ikiye ayrılır.
» Hakem, son maçı çok iyi yönetti.
Yukarıdaki cümlelerde hoşa giden yönler belirtildiğinden olumlu eleştiri yapılmıştır.
» Bu firmanın ürünleri eskisi kadar kaliteli değil.
» Kimi öyküleri, öykü olmaktan çok köşe yazısıdır.
Yukarıdaki cümlelerde de hoşa gitmeyen, eksik görülen yönler belirtildiğinden olumsuz eleştiri yapılmıştır.
4. Öz Eleştiri Cümleleri
Bir kişinin kendi davranışları üzerinde yürüttüğü yargıları içeren cümlelerdir.
» On dört yaşına geldim ama hâlâ güzel yazmayı öğrenemedim.
» Düşünmeden konuşarak arkadaşımın kalbini kırdım.
5. Davranış Cümleleri
Birine veya bir şeye karşı sergilenen hâl, hareket, muamele, tavır ve tutumları anlatan cümlelerdir.
» Ev sahibi bizi çok sıcak karşıladı.
6. Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümleleri
Bir kişi veya bir durumla ilgili belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargıları belirten cümlelerdir.
» Bu kitap bu yılın en çok okunan kitabı olacak. (Olumlu ön yargı)
» Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan biliyordum.
7. Uyarı Cümleleri
Kişi ya da kişileri yanlış davranışlardan uzak tutmak için bir konu, sorun ya da olumsuz bir durum ile ilgili ikaz ve hatırlatmaları içeren cümlelerdir.
» Üzerime bu kadar gelmeyin.
» Dilini tutmayı öğrenemezsen etrafında kimsecikler kalmaz.
8. Görüş Cümleleri
Bir olay, varlık veya düşünce üzerinde varılan yargıyı belirten cümlelerdir.
» Hepimiz hatalarımızdan ders çıkarmalıyız.
» Bu projedeki eksikleri gidermeliyiz.
9. Yakınma (Şikayet) Cümleleri
Bir durumdan duyulan rahatsızlığı ifade eden cümlelerdir.
» Nerede nasıl davranacağını bir öğrenebilse.
» İnsanlar hâlâ uğradıkları haksızlıklara ses çıkarmıyor.
10. Hayıflanma Cümleleri
Bir kişinin herhangi bir olaydan veya yapmadığı bir işten dolayı duyduğu üzüntüyü anlatan cümlelerdir.
» Gençlikte bir güzel gezip eğlenmek varmış.
» Zavallı kedi soğukta çok üşümüş.
11. Pişmanlık Cümleleri
Yapılan bir hata veya yanlış sonucunda duyulan üzüntüyü belirten cümlelerdir.
» Bu arabayı almamız bir hataydı.
» Buzlu yolda bu kadar hızlı araba kullanmamalıydım.
» Hayıflanma cümleleri ile pişmanlık cümleleri arasındaki fark şudur: Hayıflanma cümlelerinde yapılmayan bir işten dolayı duyulan üzüntü anlatılır, pişmanlık cümlelerinde ise yapılan bir işten dolayı duyulan üzüntü söz konusudur.
12. Sitem Cümleleri
Bir kimsenin yaptığı bir hareketten dolayı duyulan üzüntünün, kırgınlığın dile getirildiği cümlelerdir.
» İnsan, kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere de olsa arayıp sorar.
» Bir yudum mutluluğu bize çok gördünüz.
» Sitem cümleleri ile yakınma cümleleri arasındaki fark şudur: Sitem cümlelerinde bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık kişinin kendisine söylenir, yakınma cümlelerinde ise bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık başkalarına anlatılır.
13. Küçümseme Cümleleri
Bir kişiye veya bir olaya değer vermeme, onu küçük görme, önemsememe, hafife alma anlamı taşıyan cümlelerdir.
» Bu maçı kazanıp da şampiyon olacakmış.
» Sen kim, sanatçı olmak kim!
14. Azımsama Cümleleri
Bir şeyin miktarca az olduğunu, yetersiz görüldüğünü ifade eden cümlelerdir.
» Bu kadarcık ücretle çalışamam.
» Günlerdir çalışıyorsun, ne kadar az iş yapmışsın.
15. Şaşırma Cümleleri
Beklenmeyen bir durum karşısında ne yapacağını, nasıl davranacağını bilememe, hayrete düşme anlamı taşıyan cümlelerdir.
» Sınav sonucunu çok yüksek beklerken düşük gelmesin mi!
» Ne, demek doktor oldun!
16. Beklenti Cümleleri
Gerçekleşmesi beklenen davranış ve işleri bildiren cümlelerdir. Beklentiler bazen gerçekleşir bazen gerçekleşmez.
» Bizi bu sefer daha sıcak karşılayacağını düşünmüştük. (gerçekleşmemiş beklenti)
» Annem doğum günümde bana en sevdiğim oyuncağı alacak.
17. Özlem (Hasret) Cümleleri
Geçmişte yaşanan günlerin tekrar yaşanma isteğini ya da bir yeri veya kişiyi görme isteğini dile getiren cümlelerdir.
» Eskiden bayramlar bir başka kutlanırdı.
» Fırsat olsa da onu tekrar görebilsem.
18. Tasarı Cümleleri
Gelecekte yapılması planlanan işlerin belirtildiği cümlelerdir.
» Bu işin altından başarıyla kalkmayı amaçlıyoruz.
19. Tahmin Cümleleri
Akla, sezgilere, gözlemlere veya birtakım verilere dayanarak, olacak bir şeyi önceden kestirebilme sonucunda ortaya çıkan cümlelerdir.
» Gökyüzü bulutlarla doldu, yağmur yağabilir.
» Şu anda öğretmen derse başlamıştır.
20. Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Gerçekleşmesi kesin olmayan bir olayın veya bir durumun ortaya çıkmasının beklenilmesi, umut edilmesi ile ilgili cümlelerdir.
» Kim bilir belki yarın, belki yarından da yakın.
» Sanıyorum o konu anlatılmadı.
» Olasılık cümleleri ile tahmin cümleleri arasındaki fark şudur: Olasılık anlamlı cümlelerde “ikilem” söz konusudur. Yani bahsedilen şey için “Öyle de olabilir, böyle de olabilir.” anlamı hakimdir. Tahmin anlamlı cümlelerde bu “ikilemi” görmeyiz. Tahmin anlamlı cümlelerde tecrübelerden hareketle “emin oluş” havası vardır. Olasılık anlamlı cümlelere göre, tahmin anlamlı cümlelerde “kesinlik anlamı” daha yoğundur.
21. Çaresizlik Cümleleri
Olay ve durumlar karşısında yapılabilecek herhangi bir şey olmamasıdır.
» Parasızlıktan ne yapacağını bilmiyordu.
» Bu olay onun elini kolunu bağlamıştı.
22. Beğeni Cümleleri
Bir varlığa veya bir olayın sonucuna yönelik beğenme, takdir etme, övme veya onaylama işini bildiren cümlelerdir.
» Araba dediğin böyle rahat ve geniş olmalı.
» Yazar, olayları sıradanlığa düşmeden güzel bir üslupla yansıtmış.
23. Onay Cümleleri
Yapılan bir işin ya da davranışın yerinde ve doğru olduğunun kabul edildiği cümlelerdir.
» Aferin sana, son saniyede topu potaya atman doğru bir hareketti.
24. Abartma Cümleleri
Bir şeyi olduğundan çok veya az göstererek anlatan cümlelerdir.
» Ağlamaktan gözlerinin yaşı kurumuştu.
» Pire kadar boyuyla bana kafa tutuyor.
25. Endişe (Kaygı) Cümleleri
Olumsuz bir durumun gerçekleşme olasılığından dolayı duyulan kaygıyı anlatan cümlelerdir.
» Bu kadar bekledik ama ya gelmezse…
26. Gözlem Cümleleri
Bir varlığın, durumun veya olayın niteliklerini gözleme dayalı olarak anlatan cümlelerdir.
» Çocuk bizimle konuşurken sürekli sallanıyordu.
27. Kesinlik Bildiren Cümleler
Şüphe ve olasılık barındırmayan, anlamında kesinlik olan cümlelerdir. Genelde nesnel anlatımlı cümlelerdir.
» Ders bitmiştir, herkes dışarı çıksın.
» Ayılar somon balığını sever.
28. Kararlılık Bildiren Cümleler
Kararında direnme, kesin karar vermiş olma durumunu belirten cümlelerdir.
» Sorularına asla cevap vermeyeceğim.
» Bu yolda ölmek var dönmek yok benim için.
29. Kararsızlık Bildiren Cümleler
Herhangi bir konuyla ilgili olarak karar verememeyi ifade eden cümlelerdir.
» Tiyatroya mı gitsem, sinemaya mı?
30. Eşitlik Bildiren Cümleler
İki veya daha çok şeyin eşit olması durumunu ifade eden cümlelerdir.
» Boyca birbirleriyle aynılar.
» Elmayı tam ortasından ikiye böldü.
31. Soru Sormaktan Çok Bilinenin Vurgulandığı Cümleler
Amacın soru sormak olmadığı, bilinen bir durumun öne çıkarıldığı veya vurgulandığı cümlelerdir.
» İnsan sevmez mi?
