Neden-Sonuç / Sebep-Sonuç Cümleleri Konu Anlatımı

Bir eylemin hangi gerekçeyle veya hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelere neden-sonuç (sebep-sonuç) cümleleri denir. Bu cümlelerin yüklemine “niçin?” , “neden?” soruları sorulduğunda bu sorular cevapsız kalmaz. Neden-sonuç cümleleri iki bölümden oluşur: Birinci bölüm neden (sebep), ikinci bölüm ise sonuç bildirir. Genellikle “için, -den, -diğinden, ile” gibi ekler ve edatlar kullanılır.

Örnek(ler)

» Hasta olduğu için okula gelememiş.
Yukarıdaki cümlede yükleme “neden gelememiş?” sorusunu yönelttiğimizde “hasta olduğu için” cevabını alıyoruz. Yüklemin yapılış sebebi bildirildiği için bu cümle sebep-sonuç cümlesidir.

» Okulların açılmasıyla masraflar arttı.
» Onu çağırmadık diye bize küstü.
» Yağmur yağınca maç iptal oldu.
» Malzeme yetersizliğinden inşaat yarım kaldı.

> Neden-sonuç ilişkisi bağımsız iki cümle ile de ifade edilebilir.

Örnek(ler)

» Çiçekleri gece sula; daha çabuk büyür.
» Bir daha böyle konuşma; beni üzüyorsun.

Bu örneklerde birinci cümlede ifade edilen eylem, ikinci cümlede ifade edilen eylemin nedeni durumundadır. Buna “gerekçe” de denmektedir. Bu tür ifadelerde sebep cümlesi ile sonuç cümlesinin yerleri değiştirilebilir.

Neden-Sonuç Cümleleri ile Amaç-Sonuç Cümleleri Arasındaki Fark

Neden-sonuç ile amaç-sonuç cümleleri birbirine çok benzemekte bu yüzden sık sık karıştırılmaktadır. Sebep-sonuç cümleleri ile amaç-sonuç cümlelerini ayırt etmek için şu yolu izlemeliyiz:

Neden-sonuç ile amaç sonuç cümlelerinin karıştırılmasının en büyük sebebi iki tür cümlenin de “neden?” sorusuna cevap verebilmesidir. Eğer bir soruda birden fazla seçenekte “neden?” sorusuna cevap alabiliyorsak, öncelikle “hangi amaçla?” sorusunu sorup eleme yapmalıyız. “Hangi amaçla?” sorusunun cevabı bize amaç-sonuç cümlesini verecektir.

Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden-sonuç ilişkisi vardır?

A) Bu akşam eve geç geldim.
B) İyi not alabilmek için çok çalışıyordu.
C) Düşmemek için kardeşinden destek alıyordu.
D) Öfkelendiği için doğru düşünemiyordu.

Çözüm

Seçenekleri incelediğimiz b,c ve d seçeneklerinde “neden?” sorusuna cevap alabildiğimizi görüyoruz:

A) Bu akşam eve geç geldim. (neden geldim? → cevap yok)
B) İyi not alabilmek için çok çalışıyordu. (neden çalışıyordu? → iyi not alabilmek için)
C) Düşmemek için kardeşinden destek alıyordu. (neden destek alıyordu? → düşmemek için)
D) Öfkelendiği için doğru düşünemiyordu. (neden doğru düşünemiyordu? → öfkelendiği için)

Oysaki bizden neden-sonuç cümlesini bulmamızı istediğine göre seçeneklerden yalnız bir tanesi neden-sonuç ilişkisi içermekte. O halde “hangi amaçla?” sorusunu sorup seçeneklerdeki amaç-sonuç cümlelerini belirleyelim:

A) Bu akşam eve geç geldim. (hangi amaçla geldim? → cevap yok)
B) İyi not alabilmek için çok çalışıyordu. (hangi amaçla çalışıyordu? → iyi not alabilmek için)
C) Düşmemek için kardeşinden destek alıyordu. (hangi amaçla destek alıyordu? → düşmemek için)
D) Öfkelendiği için doğru düşünemiyordu. (hangi amaçla doğru düşünemiyordu? → öfkelendiği için) (neden doğru düşünemiyordu? → öfkelendiği için)

Görüldüğü üzere neden-sonuç cümleleri “hangi amaçla?” sorusuna cevap içermiyor, “neden?” sorusuna ise cevap alabiliyoruz. Dolayısıyla eğer bir soruda “neden?” sorusuna birden çok seçenekte cevap alıyorsak, “hangi amaçla?” sorusunu sorup amaç-sonuç cümlelerini elemeliyiz.

Cevap D