5. sınıf noktalama işaretleri konu anlatımı, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında hazırlanan yeni müfredatta yer alan 5. sınıf noktalama işaretleri ile görevlerini ve kullanıldığı yerleri örnek cümlelerle bir arada sunmaktadır.
Nokta ( . )
1. Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.
ÖRNEKLER
◆ Kitap okumayı severim.
◆ Erkenden uyanıyorum bazen.
2. Bazı kısaltmaların sonuna konur.
ÖRNEKLER
◆ Cad. (cadde)
◆ Alb. (albay)
◆ İng. (İngilizce)
◆ Yrd. Doç. (yardımcı doçent)
◆ Dr. (doktor)
◆ vb. (ve benzeri)
2. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.
ÖRNEKLER
◆ 5. (beşinci)
◆ 906. Sokak
◆ II. Mehmet (İkinci Mehmet)
◆ Koşu yarışmasında 1. oldum.
UYARI
Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur.
ÖRNEKLER
◆ Deneme sınavına sadece 6, 7, 8. sınıflar katıldı.
◆ Osmanlı Devleti 13-20. yüzyıllar arasında hüküm sürmüştür.
4. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
ÖRNEKLER
◆ Ablam 18.08.1988 tarihinde doğmuş.
◆ Cumhuriyet 29.X.1923’te ilan edildi.
UYARI
Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz.
ÖRNEK
✘ 23.Nisan.1920 (yanlış)
✔ 23 Nisan 1920 (doğru)
5. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.
ÖRNEKLER
◆ Toplantı 18.15’te başlamış.
◆ Sınav, pazar günü 09.00’da yapılacak.
Virgül ( , )
1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.
İPUCU
Eş görevli kelimeler, bağlı olduğu kelimeye sorulan bir soruya cevap veren tüm kelime ve kelime gruplarıdır. Yani cümle içerisindeki bir kelimeye sorduğumuz bir soruya birden çok kelime ve kelime grubu cevap veriyorsa bunlar eş görevlidir.
ÖRNEKLER
Yukarıdaki cümlede “ev” kelimesine “nasıl?” sorusunu sorduğumuzda “tek katlı”, “bahçeli”, “mavi boyalı” ve “küçük” cevaplarını alıyoruz. Bu kelimeler ve kelime grupları, aynı soruya cevap verdikleri için eş (aynı) görevlidir.
- Marketten elma, armut, incir ve muz aldım.
Bu cümlede “aldım” kelimesine “ne aldım?” sorusunu sorduğumuzda “elma”, “armut”, “incir” ve “muz” cevaplarını alıyoruz. Bu sözcükler eş görevlidir. - Bayram öncesi annem, babam, ablam için kıyafet bakmaya gittik.
2. Hitap (seslenme) için kullanılan sözcüklerden sonra konur.
ÖRNEKLER
◆ Çocuklar, müzeye girerken sırayı bozmayalım!
◆ Efendiler, yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz. (Atatürk)
3. Anlamı güçlendirmek için tekrarlanan kelimeler arasına konur.
ÖRNEK
◆ Kopar sonbahar tellerinden
Derinden, derinden, derinden.
◆ Çalışmak, çalışmak, çalışmak bizi kurtaracak.
Soru İşareti ( ? )
1. Soru eki veya soru sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur.
ÖRNEKLER
◆ Ödevlerini bitirdin mi?
◆ Sınav ne zaman başlayacak?
2. Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.
ÖRNEK
◆ Bankadaki görevli başını kaldırdı:
– Adınız?
– T.C. kimlik numaranız?
Ünlem İşareti ( ! )
1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşırma gibi duyguları anlatan cümle veya sözlerin sonuna konur.
ÖRNEKLER
◆ Hava ne kadar da soğuk! (şaşırma)
◆ Vah vah, nasıl da titriyor soğuktan! (üzülme)
2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.
ÖRNEKLER
◆ Dikkat et! Üzerine çay dökülecek.
◆ Ey Türk gençliği!
NOT
Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir.
ÖRNEKLER
◆ Eyvah! Yine geç kaldım.
◆ Eyvah, yine geç kaldım!
İki Nokta ( : )
1. Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
ÖRNEK
◆ Atatürk, çocuğu yanına çağırdı ve gülümseyerek sordu:
— Adın ne senin bakayım?
Uzun Çizgi ( — )
1. Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Bu işarete konuşma çizgisi de denir.
ÖRNEK
◆ Beyza sordu:
— Herkes ekmek parası için çalışıyor da fırıncılar niçin çalışıyor?
Üç Nokta ( … )
1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
ÖRNEKLER
◆ Köşeyi dönünce karşımızda yüksekçe bir duvar…
◆ Tam ona kavuştum derken…
2. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.
ÖRNEK
◆ Düşünsenize, gezegenler arası yolculuk yapıyorsunuz… Hayal etmesi bile muhteşem!
Kesme İşareti ( ‘ )
1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
ÖRNEKLER
◆ Türkiye‘nin en meşhur yazarlarından Şermin Yaşar‘ın kitabı Lo‘yu okuyoruz.
◆ Atatürk, Cumhuriyet Dönemi‘nde Dolmabahçe Sarayı‘nda yaşamıştır.
2. Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.
ÖRNEKLER
◆ Ali Usta‘nın
◆ Beyza Hanım‘dan
◆ Mithat Paşa‘yı
◆ Türk Dil Kurumu Başkanı‘ndan
Kısa Çizgi ( – )
1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
ÖRNEK
◆ Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntü–
den mi bilmiyorum.
2. Heceleri göstermek için kullanılır.
ÖRNEKLER
◆ i–yi–leş–ti–re–cek
◆ yal–nız–lık–tan
